Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, hiện nay, lượng vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ (viết tắt là VK, VLN, CCHT) tồn đọng trong nhân dân và các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp còn nhiều; các hành vi chế tạo, mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép VK, VLN, CCHT vẫn xảy ra ở một số nơi; các đối tượng hình sự đã sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ để gây ra nhiều vụ án nghiêm trọng; việc sử dụng vật liệu nổ trái phép đã gây ra nhiều vụ cháy nổ làm thiệt hại lớn về kinh tế và tính mạng, sức khỏe của người dân…

Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2017 (sửa đổi, bổ sung năm 2019) nghiêm cấm mọi cá nhân sở hữu VK, VLN, CCHT, trừ sở hữu vũ khí thô sơ làm hiện vật để trưng bày, triển lãm, đồ gia bảo (nhưng phải khai báo với cơ quan Công an cấp xã theo quy định). Mọi hành vi nghiên cứu, chế tạo, sản xuất, mua bán, xuất khẩu, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển, sửa chữa, sử dụng trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ, công cụ hỗ trợ trái phép... đều bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính thì các hành vi chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ sẽ bị phạt tiền từ 1 triệu đồng đến 40 triệu đồng hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các tội danh cụ thể, với mức hình phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm, phạt tù từ 3 tháng đến 20 năm hoặc tù chung thân.

Các loại VK, VLN, CCHT người dân cần nhận biết để khai báo, giao nộp:

Vũ khí quân dụng là vũ khí được chế tạo, sản xuất bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp, được trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác theo quy định để thi hành công vụ, như: súng ngắn, súng trường, súng tiểu liên, súng trung liên, súng chống tăng, súng phóng lựu; bom, mìn, lựu đạn, ngư lôi, thủy lôi...; đạn các loại sử dụng cho các vũ khí này.

Súng săn là súng được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, được sử dụng để săn bắn, bao gồm: súng kíp, súng hơi và đạn sử dụng cho các loại súng này.

Vũ khí thô sơ là vũ khí có cấu tạo, nguyên lý hoạt động đơn giản và được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, bao gồm: dao găm, kiếm, giáo, mác, thương, lưỡi lê, đao, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ, phi tiêu.

Vũ khí thể thao là vũ khí được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, được sử dụng để luyện tập, thi đấu thể thao, bao gồm: súng trường hơi, súng trường bắn đạn nổ, súng ngắn hơi, súng ngắn bắn đạn nổ, súng thể thao bắn đạn sơn, súng bắn đĩa bay và đạn sử dụng cho các loại súng này.

Vũ khí có tính năng, tác dụng tương tự là vũ khí được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, không theo tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp, có khả năng gây sát thương, nguy hại cho tính mạng, sức khỏe của con người, phá hủy kết cấu vật chất tương tự như vũ khí quân dụng, súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao.

Vật liệu nổ là sản phẩm dưới tác động của xung kích thích ban đầu gây ra phản ứng hóa học nhanh, mạnh, tỏa nhiệt, sinh khí, phát sáng, tạo ra tiếng nổ, bao gồm: thuốc nổ, tiền chất thuốc nổ, kíp nổ, dây nổ, dây cháy chậm, mồi nổ...

Công cụ hỗ trợ là phương tiện, động vật nghiệp vụ được sử dụng để thi hành công vụ, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ nhằm hạn chế, ngăn chặn người có hành vi vi phạm pháp luật chống trả, trốn chạy; bảo vệ người thi hành công vụ, người thực hiện nhiệm vụ bảo vệ hoặc báo hiệu khẩn cấp, bao gồm: súng bắn điện, hơi ngạt, chất độc, chất gây mê, từ trường, laze, lưới; súng phóng dây mồi; súng bắn đạn nhựa, nổ, cao su, hơi cay, pháo hiệu, hiệu lệnh, đánh dấu và đạn sử dụng cho các loại súng này. Phương tiện xịt hơi cay, hơi ngạt, chất độc, chất gây mê, chất gây ngứa. Lựu đạn khói, lựu đạn cay, quả nổ. Dùi cui điện, dùi cui cao su, dùi cui kim loại; khóa số tám, bàn chông, dây đinh gai; áo giáp; găng tay điện, găng tay bắt dao; lá chắn, mũ chống đạn; thiết bị áp chế bằng âm thanh.

Các cá nhân, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tự giác mang các loại VK, VLN, CCHT đang lưu giữ trái phép đến trụ sở cơ quan Quân đội, Công an hoặc UBND nơi gần nhất để giao nộp. Các trường hợp tự giác giao nộp sẽ không bị bất kỳ hình thức xử lý nào. Các trường hợp đã khai báo nhưng không chủ động giao nộp hoặc gian dối trong khai báo, cố tình cất giấu, các lực lượng chức năng sẽ có biện pháp để thu giữ và sẽ xử lý theo quy định của pháp luật.